Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği (TGSD) Liderleri Toygar Narbay ve Dr. Ümit Özüren sektörün sıkıntıları ve tahlil onarılarına ait yaptıkları değerlendirmede, 2023’te dünya hazır giysi ihracatına paralel yüzde 9 oranında düşüş yaşayan Türk hazır giysi kesimi, 2024’te yüzde 2 daralan dünya hazır giysi ihracatından ayrışarak yüzde 6,9 oranında küçüldüğüne dikkat çekdiler.
2024’te yaşanan 1,3 milyar dolarlık kaybın yüzde 29’unun küresel resesyon, yüzde 46’sının Rusya, Ukrayna ve İsrail pazarlarındaki daralma, yüzde 25’inin ise yüksek enflasyon, yüksek faiz ve baskılanan kur nedeniyle rekabetçiliğin aşınmasından kaynaklandığını belirten TGSD Başkanı Toygar Narbay, “Türk hazır giysi bölümünün önünde Trump’ın Çin’e yönelik tedbirleri, Avrupa Yeşil Mutabakatı nedeniyle yakından tedarikin ehemmiyetinin artması ve bölgedeki savaşların son bulma ihtimali üzere kıymetli fırsatlar var. Fakat bu fırsatlardan yararlanmak için halihazırda kârsız hatta ziyanına satış yaparak pazarlarını ve üretim kaslarını korumak isteyen firmalarımızın desteklenmesi şart” dedi.
Türk hazır giysi dalındaki maliyetlerin Asya’dan yüzde 61, Kuzey Afrika’dan ise yüzde 46 daha kıymetli olduğunu söz eden Narbay, kur ve faiz takviyesinin sağlanması halinde kesimdeki güzelleşmenin ihracatla hudutlu kalmayacağına, istihdamın tekrar artarken ithalatın da düşeceğine vurgu yaptı. Geçtiğimiz yıl gerçekleştirdiği 17,9 milyar dolarlık ihracatın yaklaşık 14 milyar dolarını dış ticaret fazlası olarak iktisada kazandıran, ihracatın yanı sıra 8 milyar dolarlık iç pazar üretimi ile değerli ölçüde ithalatın yapılmasını engelleyen, 590 bin bireye istihdam sağlayan, Türkiye’nin hem ünite ihraç kıymeti hem de toplam ihracatı en yüksek üçüncü dalı olan hazır giysi dalı, son iki yıldır yüksek enflasyon, yüksek faiz ve baskılanan kur nedeni ile güç bir dönemeçten geçiyor. Hazır giysi bölümünün kapsayıcılığı en yüksek sivil toplum kuruluşu Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği’nin (TGSD) geçtiğimiz ay vazifeye gelen yeni liderleri Toygar Narbay ve Dr. Ümit Özüren, TGSD İktisat Danışmanı Dr. Can Fuat Gürlesel’in de iştirakiyle düzenledikleri toplantıda, bölümün yaşadığı zorlukların nedenleri hakkında bilgi verirken kesimin büyümesi ve dönüşümü için teklif ve taleplerini paylaştı.
Narbay: 2024’teki kayıplarda dünyadan ayrıştık
TGSD Başkanı Narbay, “Pandeminin başladığı 2020 yılında ertelenen alışverişler, 2021 ve 2022 yıllarında merkez bankaları tarafından uygulanan genişletici siyasetler sayesinde dünya ticaretinde çok süratli bir büyüme yaşandı. Bu süreçte hem dünya hem de Türk hazır giysi ihracatı tarihinin en yüksek sayılarına ulaştı. Lakin artan enflasyon ve likiditenin denetim altına alınması gayesiyle merkez bankalarının 2023’te başlattığı faiz artırımları ve likiditenin azaltılması tarafındaki daraltıcı siyasetler sonucunda, 2023’te dünya hazır giysi ve Türk hazır giysi ihracatı paralel bir halde yüzde 9 daraldı. 2024’te ise dünya hazır giysi ihracatında yaşanan yüzde 2’lik daralmaya karşılık, Türk hazır giysi ihracatında yüzde 6,9’luk bir küçülme kelam konusu oldu. Bu durum, Türk hazır giysi kesiminin rakiplerinden negatif olarak ayrıştığını gösteriyor” dedi.
“2 yıldaki üretim kaybımız 4,6 milyar dolar”
Narbay, 2024’teki daralmanın 1,3 milyar dolara tekabül ettiğini belirterek şu açıklamalarda bulundu; “Yaptığımız tahlile nazaran kaybın yüzde 29’u küresel resesyondan, yüzde 46’sı Rusya, Ukrayna ve İsrail pazarları yani savaş bölgelerindeki kayıptan, yüzde 25’i ise rekabetçiliğimizi kaybetmemizden kaynaklandı. İhracattaki daralmanın yanı sıra 2022 yılında 2,7 milyar dolar olan hazır giysi ithalatı da 2024 yılı sonunda 4 milyar dolar düzeyine yükseldi. Bu durum, uygulanan siyasetlerin ihracatta rekabet gücünü azaltırken ithalatı artırdığını açıkça gösteriyor.”
Narbay, 2022-2024 yılları ortasında hazır giysi ihracatında toplam 3,3 milyar dolar kayıp yaşandığına, bu kayıplara ek olarak, hazır giysi ithalatının 1,3 milyar dolar artış göstermesiyle birlikte hazır giysi üretimindeki toplam kaybın 4,6 milyar dolara ulaştığına, kayıtlı istihdamda da 146 bin kişilik bir azalma olduğuna dikkat çekerek, “Bu üretim kaybını dokumacılık dalı ile birlikte değerlendirdiğimizde, son iki yılda dokumacılık ve hazır giysi bölümlerinde toplam 290 bin kişilik bir istihdam kaybı yaşandı” açıklamasında bulundu.
“Alıcılar maliyet farkını ödemek istemiyor”
Türk hazır giysi bölümünün dünyanın altıncı, Avrupa’nın ise üçüncü büyük tedarikçisi olmasının yanı sıra dokuma dalı ile birlikte Çin’den sonraki ikinci en büyük tedarik zinciri olduğunu belirten Narbay şöyle devam etti; “Dünya hazır giysi ticaretinden aldığımız yüzde 3,48 hisse ve yaşanan kayıplara karşın yarattığımız 590 bin kişilik istihdam ile Türkiye’nin en kıymetli sanayilerinden biriyiz. Gerek eser çeşitliliğimiz gerekse know-how, tasarım, kalite, sürat ve lojistik avantajlarımız sayesinde her vakit küresel alıcıların portföylerinde bulunuyoruz. Hatta küresel alıcılar, rakip ülkelere nazaran yüzde 20-25 oranında daha fazla ödeme yapmaya da hazır. Lakin son iki yılda yüksek enflasyon ve baskılanan kur siyasetleri nedeniyle ülkemize has şartlar oluştu. Bu nedenle alıcılar da tolere edebileceklerinden çok daha yüksek olan maliyet farkını ödemek istemiyor.”
Ham unsur fiyatlarının tüm sanayilerde dünya borsaları tarafından belirlendiğini, hasebiyle maliyette rekabetçiliğin; personellik, işletme masrafları, güç, finansman maliyetleri üzere TL bazlı kalemlerin döviz kuruna çevrimi ile elde edilen döviz bazlı maliyet üzerinden belirlediğini belirten Narbay, “TGSD olarak çıkardığımız rekabet modellemesi ile de ülkemizin Uzak Doğu ve Kuzey Afrikalı rakipleri ile ortasındaki farkı ortaya koyduk. Buna nazaran 2024’te kilogram başına 15,2 dolara sattığımız bir eserde yükselen üretim ve finansman maliyetlerimiz nedeniyle Asya’daki rakiplerimizden yüzde 61, Kuzey Afrika’dakilerden ise yüzde 46 daha kıymetli hale geldik. Bunun sonucunda dünya genelindeki pazar kaybımızın yanı sıra en büyük ve klâsik pazarımız olan AB’deki pazar hissemiz da yüzde 5,6’dan yüzde 5,1’e düştü” diye konuştu.
“Kur ve faiz takviyesi sağlanırsa tekrar su üstüne çıkabiliriz”
Narbay, “2022-2024 devrinde kur sepeti yüzde 101, enflasyon yüzde 138, işgücü maliyetleri ise yüzde 249 oranında arttı. Maliyetlerinin yüzde 60’ı TL’ye bağlı girdilerden oluşan bir sanayinin, mevcut siyasetlerle rekabetçi olması mümkün değil” diyerek şöyle devam etti; “Sektördeki firmalar 2024’te ihracatı sürdürebilmek için sermayelerini eritme değerine, kâr etmeden hatta ziyanına satış yaparak üretimlerini devam ettirdi.
Yaptığımız öteki bir modellemeye nazaran 2023’te yıllık vergi öncesi kârı ortalama yüzde 5,6 olan bir firma, 2024’te ihracat sayısını korumuş olsa bile yılı yüzde -5,1 yani ziyanla tamamladı. OVP’deki parametreler ile yaptığımız tahlile nazaran ise tıpkı firma 2025’i de tekrar ziyan ederek yüzde -4,5 ile tamamlayabilecek. Modelimiz bu yılın ikinci yarısında bir toparlanmayı işaret etse de birinci altı ayda yüzde -7,9 olarak gerçekleşeceğini öngöreceğimiz ziyan, ikinci yarıda yüzde -1,3’e gelse de yıl ortalaması tekrar yüksek olacak.”
“Fırsatları yakalayabilmek için üretim gücümüzü korumalıyız”
Hazır giysi bölümünün önündeki kıymetli fırsatlara dikkat çeken Narbay, şunları söyledi; “Trump’ın Çin’e karşı uygulayacağı siyasetler, Asya-Pasifik sınırında jeopolitik riskleri artırarak Avrupa ve ABD’li alıcıların tedarik güvenliği siyasetlerini gözden geçirmelerine ve daha inançlı üretim havzalarına yönelmelerine neden olacak. Bu durum, Çin’den sonra en büyük dikey entegrasyona sahip olan ülkemize olumlu yansıyacaktır. Ayrıyeten, Çin’den sonraki en büyük ihracatçılar olan Bangladeş ve Vietnam’ın tedarik zincirlerinin büyük ölçüde Çin’e bağlı olması da bizim için bir avantaj. İkinci fırsat, Sonda Karbon Düzenleme Mekanizması’nın birkaç yıl içerisinde hazır giysi ve dokumacılığı de kapsayacak olması. Bu düzenleme ve beraberindeki regülasyonlara hazırlanmak, pazarda tercih edilebilirliğimizi artıracak. Öte yandan bu düzenlemeler, Avrupalı alıcıları sorumlu tedarik, stok yükümlülükleri, tam döngüsellik sağlanması ve eser pasaportu üzere bir dizi regülasyona ahenk sağlamaya zorlayacak. Bu durum da Avrupa’ya en yakın ve en büyük üretici olan Türkiye için kıymetli fırsatlar sunuyor. Son olarak, Rusya-Ukrayna savaşının sona ermesi ve Orta Doğu’da barışın tesis edilmesi halinde, bu pazarlarda kaybettiğimiz ihracatı geri kazanabiliriz. Lakin kapımıza kadar gelen bu fırsatları değerlendirebilmemiz için üretim gücümüzü müdafaamızı, öz kaynaklarımızı güçlendirmemizi ve rekabet gücünü geri kazanmamızı sağlayacak takviyelere gereksinimimiz var. Bunlar sağlandığı takdirde, bölümdeki düzgünleşme sırf ihracatla sonlu kalmayacak; istihdam tekrar artarken ithalat da düşecektir.”
Bu yıl dünya hazır giysi ticaretinde bir daralma beklenmediğini belirten Narbay, Türkiye’de ise kur siyasetleri ya da ihracatçı için destekleme düzenekleri çalıştırılmadığı ve pazarlarımızda bir düzelme yaşanmadığı takdirde yılı 17,5 milyar dolar düzeyinde bitirmeyi öngördüklerini açıkladı. Bu da yaklaşık yüzde 2,2 civarında bir düşüş manasına geliyor.
Dr. Ümit Özüren: “Birim fiyatını artırmanın tek yolu markalı ihracat”Türk hazır giysi kesiminin son 40 yılın en şiddetli devrinden geçmesine karşın dünya hazır giysi ticaretinden aldığı hissesi yüzde 3,48 düzeyinde tutmayı başardığını söyleyen TGSD Lideri Dr. Ümit Özüren ise “Ülkemizin dünya ticaretinden aldığı yüzde 1,08’lik hisseyle karşılaştırıldığında dalımızın yüzde 3,48 hisse almasının değeri bir kere daha ortaya çıkıyor. Öte yandan 2024’te bölümümüzün ihracat ünite fiyatı kilogram başına 15,2 dolar oldu.
Mücevher ve savunma sanayiinden sonra en yüksek pahaya sahip üçüncü bölümüz. Pazardaki yüksek fiyat rekabetinden ötürü bu kıymetin üzerine çıkmak kolay değil. Fiyatı artırmanın tek yolu markalı ihracat. O denli ki toptan satış yapan bir marka, eser kıymetini 2-2,5 katına çıkarabiliyor. Perakende yahut e-ticaret kanallarında yapılan markalı satışlarda ise ortalama ünite satış kıymeti 80-100 dolar düzeylerine ulaşıyor. Bu da lakin firmaların inovasyon, tasarım, markalaşma ve dijital dönüşüm süreçlerine yatırım yapması, izlenebilirlik, şeffaflık, ESG kriterleri üzere süreçlere daha fazla ahenk sağlamasıyla mümkün. Biz de TGSD olarak, kesimimizin uzun vadeli amaçlarını şekillendirecek Ufuk 2040 Stratejik Planı’nın hazırlanması için çalışıyoruz. Ayrıyeten bölüm içindeki kurumsallaşma, sürdürülebilirlik ve inovasyon üzere alanlarda rehberlik sağlayacak bir çevrim içi bilgi platformu olarak tasarladığımız TGSD Gelişim Akademisi’ni de bu yıl içinde hayata geçirmeyi planlıyoruz” dedi.
Hazır giysi kesiminin beklenti ve talepleri özetle şöyle;
Döviz kuru enflasyonla paralel hareket etmeli ve gerçek bedeline getirilmeli ya da ihracatçılara yaptıkları net ihracatın yüzde 10’u kadar döviz dönüşüm takviyesi verilmeli.
Eriyen işletme sermayeleri, referans faizin yarısı kadar değişken faiz oranıyla ve uzun vadeli kredilerle tamamlanmalı, reeskont kredilerinde faizin tahsilatı devir sonunda yapılmalı.
Emek ağır kesimlerdeki KOBİ’lere verilen çalışan başı 2.500 TL dayanak, ölçek gözetmeksizin tüm firmalara verilmeli. Bölgesel minimum fiyat için çalışma yapılmalı ya da minimum fiyat için verilen takviyeler bölgesel gelişmişliğe nazaran düzenlenmeli.
Eximbank kredi dayanakları 2018’de olduğu üzere toplam ihracat pahasının yüzde 16’sı düzeyine çıkartılmalı, vadeler uzatılmalı, ihracatçının limitleri KGF ve öteki düzenlemeler ile yükseltilmeli.
Avrupa Yeşil Mutabakatı’na ahengin sağlanması için sanayicilerin yapacakları GES yatırımlarına ruhsat almalarının önündeki sıkıntılar çözülmeli.
İşletmelerin ölçeklerini büyütmeye teşvik edecek yeni teşvik düzenekleri oluşturulmalı.
Çevrim içi kanallardan etraf ülkelere satış yapılabilmesi için mikro ihracat ve KDV iade süreçleri kolaylaştırılmalı; gümrükleme, nakliye maliyetlerini düşürecek düzenlemeler yapılmalı.
EYT ile kaybedilen know how ve iş gücünün işletmelere dönüşünü sağlayacak takviyeler verilmeli, kayıt dışılığı önlemek için emekli çalışanlardan SGK primi alınmamalı.
Kadınların iş gücüne iştiraklerinin sağlanması için eşi toplumsal güvenlik sistemine dahil olan ve çalışma hayatında olmayanların bayanların SGK primleri 3 yıl boyunca alınmamalı.
Kadınların iş gücüne iştiraklerinin sağlanması için lokal idarelerin ve bakanlıkların her semte, mahalleye kreş yatırımlarını muhtaçlığa uygun biçimde yapması sağlanmalı.
More Stories
Rus AvtoVAZ: Renault dönmek isterse en az 1,3 milyar dolar ödemesi gerekiyor
Fitch’ten Avrupa’ya uyarı: Yüksek mali açıklara yol açacak
Aselsan’ın kârı beklentilerin üzerinde